DA VİNCİ ESERLERİ AVRUPA’DA NERELERDE SERGİLENİYOR

Da vinci eserleri hangi müzelerde sergileniyor?

Yetenekli kişi; kimsenin vuramadığı hedefi vurandır,

Deha ise; kimsenin görmediği hedefi vuran kişidir…

Schopenhauer’un bu veciz sözündeki deha tanımına tam olarak uyan kişi sayısı belki de dünya tarihinde iki elin 10 parmağını geçmez.

Leonardo Da Vinci ayrı ayrı yeteneklerinin toplamında oluşan benzersiz dehaya sahip bir bilim adamı ve sanatçı. Gizemlerle dolu hayatı boyunca sayısız tamamlanmış veya tamamlanmamış eserlerini bir kenara koymak mümkün olsa bile; tek bir eseri ile bile bugünkü şöhretine ve hak ettiği onura sahip olabilirdi.

Geçimini sağlayabilmek için Milano Dükü Sforza’nın himayesine girmek arzusuyla Sforza’ya yazdığı mektupta (iş başvuru dilekçesi – bir nevi CV) şahsi özelliklerini sıralayıp, son cümle olarak “(unutmadan ekleyim) resim de çizebilirim” diyen bir ressamdı.

Ve sona eklediği özelliği ile Mona Lisa tablosunu yaparak bırakın sadece resimleri, sanat eserlerini, bugün tek başına insan eliyle oluşturulmuş tek parça halinde dünyanın en değerli eseri ve varlığı özelliğini koruyor.

Da vinci eserleri Avrupa'da nerde sergileniyor — Leonardo Da Vinci Otoportre – 1510 (58 yaş)

DA VİNCİ’NİN ÖZET ÖYKÜSÜ:

Çocukluk ve Gençlik:

Leonardo; Da Vinci ailesinden Piero da Vinci’nin nikâhsız oğlu olarak Floransa yakınlarında Da Vinci Kasabası’nda dünyaya geldi. Çocukluk döneminde büyükbabasının yanında yasayan Leonardo 15 yaşında Floransa’da Noter – Katip olarak yaşayan babasının yanına taşındı.

Leonardo sağlıklı ve düzenli bir okul eğitimi almadı. Babası yaptığı çizimleri dönemin ünlü sanatçılarından Andrea del Verrocchio isimli bir ressam ve heykeltıraşa gösterince Verrocchio onu yanına çırak olarak aldı. Leonardo ilk eserlerini o dönemde verdi. Bilinen ilk resmi 21 yaşında çizdiği bir manzara resmidir.

Bir yıl önce de ortak bir çalışma olduğu tahmin edilen ama Leonardo’nun büyük katkı sağladığı Meryem’e müjde resmini çizer.

Meryem'e müjde Da Vinci — Meryem’e müjde Da Vinci

Verrocchio; Da Vinci’nin yeteneğini o zamanlarda fark etmişti. Leonardo; Verrocchio ile beraber 1475’te 23 yaşında iken İsa’nın vaftizi resmini çizmiştir.

Yalnız Leonardo o dönemde resim çizmenin dışında müziğe çok ilgi duyuyor ve çaldığı lir ile herkesi mest ediyordu.

Asıl kabiliyetini gösterdiği resim ise 26 yaşında çizdiği Ginevra de Benci’nin portresidir.

Bu resmi çizmesini takip eden 4 yıl sonra 30 yaşında Floransa’da istediği ortamı bulamayan Leonardo; Milano’ya taşınarak Milano Dükü Sforza’nın himayesinde çalışmaya başladı. Not yazmaya defter tutmaya da bu sırada Milano günlerinde alışkanlık haline getirmişti.

LEONARDO MİLANO’DA

Milano’da kaldığı süre boyunca kendisi de bir atölye kurup yanına çırak olarak gençleri almaya başlayan Leonardo, yanına yeni aldığı öğrencisi Salai’ye modellik yaptırıyor, ve onunla yakından ilgileniyordu.

Leonardo, en meşhur tablolarından birini Kayalıklar Bakiresi resminin siparişini alır ve bitirir. (Kayalıklar Bakiresi’nin birini 1488’da diğerini 1508’de bitirir)

10 yıl sonra da heykel anlamında Leonardo’nun tek girişimi başlar.

Leonardo’nun Sforza tarafından sipariş edilen ve dökümünü bitirdiği halde Fransızların Milano’yu işgal etmesiyle yarım kalan At heykeli vardı. At heykelinin kilden modeli dahi Milano’da sergilendiğinde ilgi uyandırır. At heykeli işgal sırasında yok edildi.

Bu sıralarda yine en meşhur tablolarından birini yani Erminli Kadın tablosunu yapar.

1490 yılında ise 38 yaşında bugün dahi pek çok yerde ikonik bir figür haline gelen Vitrivius Adamını* ardından da Santa Marie Delle Grazie Manastırının yemekhanesine Son Akşam yemeği freskini çizer. Resmi çizmesi uzun sürmüş, bu yüzden eleştirilmişti, ancak çizilen resim çok beğenildi. Milano’nun son yıllarında bu eserler ile uğraşırken bilime ve deneylere karşı olağanüstü ilgi beslemeye başlamıştır Leonardo.

TEKRAR FLORANSA

Milano’nun Fransızlar tarafından işgali ve Floransa’da tekrar huzurun hakim kılınmasıyla birlikte Floransa’ya döner ve dünyanın en meşhur tablosu Mona Lisa’yı çizmeye başlar.

Floransa yerel idaresi tarafından Floransa Meclis Binası Toplantı salonunun bir duvarına Aghiari Savaşlarını resmetmesi için kendisine sipariş verilmiş, istemeyerek kabul etmişti.

Anghiari-Savasi Da vinci eserleri Avrupa'da nerde sergileniyor — Anghiari Savaşı Leonardo Da Vinci – Bu eskizi mevcut olup Gerçek Freski tamamlanmadı – Ressam Vasari fresk taslağın üzerine resimlerini çizdi

Duvarın karşı tarafının resmedilme işi de Michalengelo’ya verilmişti. İki Üstad bir dönem karşılıklı çalışmışlar ancak birbirleriyle anlaşamamışlardı. Büyük ressamlardan Raffaelo; iki üstadında Floransa’da olduklarını öğrenince Da Vinci ve Michalengelo’nun öğrencisi olmak için Floransa’ya gelmişti.

Floransa’da mutsuz bir zaman geçirmiş, bir süre sonra da Cesare Borgia isimli babası sonradan Papa olan kendi de kardinal olan acımasızlığı ile nam salmış, siyasetçi ve askerin himayesine girdi. Yaklaşık bir yıl onun himayesinde şehir planlama, savaş taktikleri, kale yapımı, savunma ve saldırı üzerine danışmanlık yaparak, projeler hazırladı.

Leonardo bu işin kendine göre bir iş olmadığına karar vererek, savaş ve çatışmadan uzaklaşmak için Borgia’nın himayesinden çıktı.

Bu dönemde Orta İtalya bölgesini, yani bugünkü Toscana bölgesini adım adım gezmişti. Bu süreçte ünlü Prens kitabı yazarı Machiavelli ile de dostluk kurarak uzun süreli sohbetleri oldu.

TEKRAR MİLANO

1506’da Floransa’da tutunamayarak Fransızların kontrolü altındaki Milano’ya dönmeye karar verdi. Ve Milano’da 7 yıl yaşadı. Bu süre zarfında İtalya’nın farklı şehirlerine ziyaretler gerçekleştirdi. Leonardo’nun bu defaki hamisi Fransa Kralı XII. Louis ve onun Milan Valisi Charles d’Ambiose oldu. Leonardo hakkında ilk defa bir üst düzey yönetici övgü dolu sözler söyleyerek Floransalılara Leonardo’nun kıymetini bilemediklerini söyleyecekti.

Bu dönemde 1511’de Ambiose’nin vefatı ile birlikte Sforzalar Fransızlara karşı tekrar Milano’da hâkimiyeti sağladı. Asil bir aile olan Melzi’ler ile Leonardo’nun hamisi ve yakın dostluğu oldu.

Küçük Francesco Melzi Leonardo’nun hem evlatlığı, hem öğrencisi, hem varisi, hem de arkadaşı oldu. Leonardo Melzi ailesiyle birlikte Milano yakınlarındaki görkemli bir villada yaşamaya başladı. Bu sürede rahat bir yaşam süren Leonardo için iyi bir çalışma ortamı sağlandı. Fakat burda da tutunamadı.

DA VİNCİ ROMA’DA

1513’te sanata büyük değer veren ve onlarca sanatçının hamiliğini üstlenen, Rönesans sanatçılarının deyim yerindeyse babası Muhteşem Lorenzo Medici’nin oğlu Papa X. Leo’nun (Giovanni Medici – Martin Luther’i aforoz eden ve reform hareketleri ile mücadele etmek zorunda kalan Papa) himayesine girmek üzere öğrencileri ile birlikte Roma’ya yerleşti. Roma’da hem Giovanni’nin hem de Giovanni’nin kardeşi Guiliano’nun yakınında yer aldı.

Her iki kardeş de sanat düşkünü idi. Özellikle Guilianı hem sanata hem de bilime hayrandı. Rönesans sanatçılarını Roma’ya topladı. Bunlar arasında çok bilindik ressam, mimar, heykeltıraşlar bulunuyordu. Leonardo’ya ayrı ve özel bir değer verildi. Kendisine Papa’nın yazlığı Villa Belvedere tahsis edildi.

Ancak zamanla Leonardo; kendine gösterilen büyük ilgi ve methiyelere rağmen, resim yapmaya yönelik isteksizliği, fen bilimlerine olan merakı ve düşkünlüğü neticesinde Roma’da eser veremedi. Sadece Milano’dan Floransa’ya taşındığı ve Floransa’nın ilk zamanlarında başladığı 3 tabloyu bitirmeye gayret ediyordu ki bunlardan biri de Mona Lisa tablosuydu.

Roma’da bolca optik konular, aynalar, yansımalar üzerine deneyler yapıp, zamanının çoğunu bunlara ayırdı. Roma günlerinde aynı ortamda yer almak zorunda kaldığı iki Alman asıllı kişi ile anlaşamadı. Normalde sakin bir yapıya sahip Leonardo’nun bu iki kişi ile yaşadığı sorunlar, Michalengelo ve Raffaelo’nun yıldızlarının parlaması, özgürce çalışmalar yapamaması gibi gelişmeler neticesinde Roma’dan ayrılmak zorunda kalır ve Roma’da da tutunamaz Leonardo.

Papa’nın yanında iken bir gezisine davet edilen Leonardo; Papa’nın Floransa’nın yeniden düzenlenmesi ile ilgili tüm mimar ve sanatçılarını topladığı görüşmede yer aldı, fakat Floransa’dan soğuyan Leonardo bu işe dahil olmayarak Papa ile birlikte Bologna’ya gitti. Çiçeği burnunda Fransa Kralı I. Francois (Kanuni Sultan Suleyman’ın meşhur mektubunu yazdığı Kral) ile Papa’nın yaptığı özel görüşmede Leonardo da bulundu. Leonardo ve I. Francoıs’nın Bologna’da başlayan tanışıklığı Leonardo’nun yeni hamisinin bir Fransa Kralı olması sonucunu getirdi.

DA VİNCİ SON YILLAR VE FRANSA

Fransa Kralı XII. Louis Leonardo’ya hayrandı. Onun damadı olan I. Francoıs şimdi tahta çıkmıştı ve 21 yaşındaydı. Leonardo kendi yeteneklerinin farkında olan, rahat anlaşabileceği bir hami bulamamıştı. Beklenen uyum yeni hamisi I. Francois ile gerçekleştiğinde Leonardo 64 yaşına basmış, resimden soğumuş, bazı fiziki kanunları takıntı haline getirmiş, yaşlanmış ve bazı sağlık sorunları edinmişti.

I. Francois Leonardo’yu Roma’dan istedi ve yanına aldı. Leonardo’ya Kralın Baş Ressamı, Mühendisi ve Mimarı unvanı verildi. Kendisine iyi bir maaş bağlandı. Paris’in 200 km güneyinde yer alan Amboise Kasabası’nda bir şatoya yerleştirildi.

Yaptığı çalışmalara kimse karışmadı, Kral ile beraber zaman geçirmesi ve Kral ile sohbet etmesi bile yetiyordu. Bu durum zamanını sanatına ve bilimine ayırmasına engel oluyordu ama kısmi felç geçiren Leonardo’nun son yıllarını, hak ettiği onuru kazanmış halde, huzur ve rahatlık içinde geçirmesini sağlamıştı.

Mona Lisa, Vaftizci Yahya; Meryem, Çocuk İsa Azize Anna ile birlikte tablolarını da yanına alan Leonardo; şatoda bulunduğu sıralarda tablolarını bitirme niyetini taşıyarak son rötuşlarını yapıyordu.

Leonardo son zamanlarında yine rüzgâr, doğa olayları, su ve geometrik konularıyla ilgilenerek çizimler yapıyordu, bilimden kopmamıştı. Evinde mahiyeti ile birlikte yaşarken yatağa düştü. 2 Mayıs 1519 yılında 67. Yaşına yeni basmışken; Kral I. Francois’in kollarında son nefesini verdiği rivayet edilir.

LEONARDO’NUN ÖĞRENCİLERİ

Leonardo Da Vinci Floransa’da 25 yaşına kadar ustası Verrechio ve çırakları ile atölyede çalışırken ortak çalıma ve eser çıkarma konusunda deneyim kazanmıştı. O da Verrechio’nun öğrencilerinden biriydi ve Atölyede başka yetenekli öğrenciler de sonradan Rönesans’ın ünlü sanatçıları haline gelmişti. Medici ailesi tarafından desteklenen Botticelli de onun öğrencilerinden biriydi.

Ancak Leonardo 30 yaşında Milano’ya taşınıp da orda yaşamaya başladığında aynı zamanda kendi ekolünü kuruyordu. Onun tekniğine özenen, onun gibi olmaya çalışan, onun bilgilerinden yararlanan bir sanatçı grubu oluşmuştu. Modern resim derslerinde ortaya konan modelin çizilmesi gibi Leonardo’nun eserleri ya da konuları çiziliyor, Leonardo da çizilen resimlere katkı sağlıyordu. Sıkı hayranı olan ressamlar Leonardo’nun vefatından sonra da onu takip etmeye tekniğini kullanmaya, resimlerini taklit etmeye devam ettiler.

Giovanni Antonio Boltraffio, Cesare da Sesto, Giampietrino, Giovanni Agostino da Lodi, Bernardino Luini, Cesare Magni Marco d’Oggiono, Francesco Melzi, Giovanni Ambrogio de Predis, Salaì, Andrea Solari… Bu isismlerin hepsi ve daha fazlası için Leonardo üstattı, hocaydı, pirdi…

Leonardo gibi çizen Leonardo okulunda yetişen onlarca sanatçının onlarca resmi Avrupa’da uzun dönem dolaştıktan sonra çoğu isimsiz hale gelmiş (Rönesans – Yüksek Rönesans tablosu olarak anılmışlar) ve bir kısmı da acaba Leonardo’ya mı ait sorusunu sordurmuştu.

Yapılan çok sayıda Leonardo tablosu olabilir mi tartışmalarından sonra hala inanmayan uzmanlar olmakla birlikte son 20 yılda iki resmin Leonardo’ya ait olduğu kararlaştırıldı. (Satışı gerçekleşen dünyanın en pahalı tablosu unvanına sahip olan Salvator Mundi ile Rönesans Giysileri İçindeki Genç Kızın Profili)

Leonardo’nun emeğinin geçtiği sanatçılar için iki isme dikkat çekmek gerekir ki; bu iki isim Leonardo için öğrencileri olmaktan çok daha fazlasıydı.

SALAI:

Leonardo Milano’da ustalık dönemine adım atmakla birlikte kendi de öğrencilerini çıraklarını yetiştirmek istiyordu. Bu doğrultuda yanına gençleri ve çocukları aldı. Bunlar arasında en ünlüsü ve 28 yıl boyunca yanından ayırmadığı Salai oldu. Gerçek adı Gian Giacomo Caprotti da Oreno olan Salai’ye bu ismi haşarı, yaramaz, ele avuca sığmaz laf dinlemez, aklı hep fenalıklarda olan bir çocuk olması dolayısıyla Şeytan – Kâfir anlamına gelen bir takma ad olarak Leonardo vermişti.

Salai yeteneği olan ama etkili olmayan verimsiz bir öğrenci oldu. Çoğu zaman Leonardo’ya modellik yaptı. Leonardo her türlü yaramazlığını affedecek derece Salai’ye aşırı derecede bağlı, ona çok düşkündü. Leonardo’nun Salai ile son yıllarda araları açılmış, Leonardo Roma’dan Fransa’ya geçerken onu Milano’da bırakmıştı. Sonradan Fransa’da Leonardo’yu birkaç kez ziyaret etmiş; Fransızlar tarafından Leonardo Da Vinci’nin hizmetçisi olarak kayda geçmişti. Leonardo kendisine maddi anlamda pek bir şey bırakmamış, bırakmış olduğu eserleri de Salai maalesef koruyamamıştı.

MELZİ:

Yasal mirasçısı, vasisi, öğrencisi, asistanı… 1507’de Melzi 16 yaşında, Leonardo ise 55 yaşında iken Milanolu soylu bir ailenin çocuğunu evlatlık edindi. Leonardo tarafından Salai gibi çok sevildi. Hem Milano günlerinde, hem Roma’da, hem de Fransa’da Melzi Leonardo’nun hep yanındaydı.

Melzi de Salai gibi yakışıklı, sevimli ve zekiydi. Leonardo’nun portresini gerçekten çizen ve bu Leonardo’dur denen 2-3 çizimden biri de Melzi tarafından çizilmiştir. Melzi; Salai’ye göre çok daha asil ve yetenekliydi, ama Salai gibi etkili bir Rönesans sanatçısı olamadı. Leonardo birkaç eseri hariç tüm el yazmaları ve çizimlerini Melzi’ye bıraktı.

ÇİZİMLER VE EL YAZMALARI

Da Vinci Eserleri hangi müzelerde sorusuna yanıt vermeden önce son olarak çizimleri ve el yazmaları nerde ona bakalım. Leonardo’nun çok sevdiği öğrencisi Melzi, binlerce sayfayı bulan tüm çizimleri ve el yazmalarını bir araya getirdi, düzenledi, konulara göre ayırdı, bunun için de 50 yıl uğraştı. Ancak düzenleme çok da sağlıklı değildi. Melzi de ölmeden hemen önce vasiyet olarak Leonardo’nun koleksiyonunu Avukat yeğeni Orazio’ya bırakmış, Orazio da bir kısmını kaybetmiş önemli bir kısmını da çocuklarının öğretmenine vermiştir. O noktadan sonra eserlerin ne kadarının varlığını koruduğu hiç bilinemedi.

Çizimler daha sonra Heykeltraş Leone’nin eline geçmiş Leone kayda değer codexleri 10 cilt kitap haline getirmiş, İspanya Kralı II. Philip’e satmak istemiş, Kral ölünce satamamış, İspanya’ya gönderilen el yazmaları – binlerce sayfayı bulan defterler orda dağılmaya başlamıştır.

Da Vinci sağlığında pek çok kez taşınmış veya yer değiştirmiş olduğu için muhtemelen el yazmaları ve çizimlerinin birçoğu kaybolmuştu. Ve belki de bazı tabloları gibi el yazmaları ve çizimler (Codexler) den konunun uzmanlarına göre günümüze ulaşanları toplam Leonardo eserlerinin yaklaşık yarısı kadardı.

Bu durum Leonardo için de, sanat tarihi için de, bilim tarihi için de oldukça dramatik bir kayıptır.

Leonardo Da Vinci yaptığı çizimlerin değerinin ve öneminin farkındaydı, tüm el yazması ve çizimlerini hayatının son 3 yılını rahatlıkla ve öğrencileri ile birlikte geçirdiği şatoda bir araya getirerek kitap haline getirebilirdi, ancak getirmedi. Buna sebep olan belki Leonardo’daki dikkat dağınıklığı, odaklanamama, üşenme, işin zorluğu gibi birbirine benzer şahsi nedenlerdi. Kitap haline getirmeyişinin neden olan belki de kendi değerinin farkında olsa da yaşadığı dönemde insanların yeterince bu gibi çalışmalara değer vermeyeceği ve eserinin yeteri kadar ilgi görmeyeceği düşüncesi oldu.

Gerçekten de Leonardo’nun codexleri geçtiğimiz yüzyılda kıymet kazandı ve hakkında araştırma ve çalışmalar yoğunlaştı. 400 yıl boyunca Leonardo sadece bilim ve sanat çevreleri ile onların yakın çevrelerinde bilinen bir insan oldu.

Çırakları ve öğrencileri ile birlikte Leonardo Da Vinci ekonomik anlamda çok da rahat bir hayat sürmedi. Tabiri yerinde ise iki yakası bir araya gelmeyen Leonardo, dağınık dikkati, birbirinden çok farklı ve fazla sayıda merak duyduğu ilgi alanları, mükemmeliyetçiliği nedeniyle sipariş aldığı çoğu işi yarım bıraktı, ya da işlerini bitirmek istediyse de çeşitli olanaksızlıklar nedeniyle bitiremedi.

Son olarak yıllarını verdiği, hayatını adadığı ve sağlığını bile kaybetmesine neden olan eserlerini de düzenleyip listesini tutmadan hayata veda etti.

LEONARDO DA VİNCİ’YE AİT OLDUĞU KESİN YA DA KESİN KABUL EDİLEN TABLO ve ÇİZİMLER

Da Vinci Eserleri hangi müzelerde?

Leonardo’nun eserleri ve sergilendikleri müzeler:

Tobias ve Melek: (1473) Sergi Yeri: National Gallery
Sala Asse Delle (Fresk) (1498–99) – Sergi Yeri: Castello Sforzesco, Milan
Bilinmeyen Bir Kadının Portresi La Belle Ferronnière (1490-1496) Sergi Yeri: Musée du Louvre, Paris
Müzisyen Adam Portresi (1490) Sergi Yeri: Pinacoteca Ambrosiana, Milan
Madonna ve Çiçekli Çocuk (1478) Sergi Yeri: Hermitage Museum, Saint Petersburg
Madonna Litta (1490) Sergi Yeri: Hermitage Museum, Saint Petersburg
Karanfilli Madonna (1478 -1480) Sergi Yeri: Alte Pinakothek, Munich
Kayalıklardaki Bakire (1483-86) Sergi Yeri: Louvre Müzesi (Paris, Fransa)
Aziz Jerome Vahşi Doğada (1480) Sergi Yeri: Vatican Museums, Rome Leonardo
Kayalıklardaki Bakire – Virgin of the Rocks (1508) isimli resminin 2. bir kopyası olan bu resim The National Gallery’de (Londra, İngiltere)
İplik Saran Madonna (1501) Sergi Yeri: Private collection, New York (Kopya)
Müneccim Kralların Tapınması: (1481) Sergi Yeri: Uffizi, Florence
Bacchus (1510-1515) Sergi Yeri: Louvre, Paris
Mona Lisa – La Gioconda (1503-06 ve 1519) Sergi Yeri: Louvre Müzesi’nde (Paris, Fransa).
Son Akşam Yemeği (1495-1498) Sergi Yeri: Santa Maria della Grazie’de (Milano, İtalya)
Lady with an Ermine (1489-1490) Sergi Yeri: Czartoryski Müzesi’nde (Kraków, Polonya)
Aziz Yahya (1513-1516) Sergi Yeri: Louvre Müzesi’nde (Paris, Fransa)
Otoportre (1512) Sergi Yeri: Torino’daki Royal Library’de (İtalya)
Azize Anna, Meryem ve İsa: (Yaklaşık 1508), Sergi Yeri: Musée du Louvre, Paris

*Vitrivius çizimi; Marcus Vitruvius Pollio ve Leon Battista Alberti’nin fikirlerinden esinlenerek ideal insanın orantılarını ortaya koymak adına yaptığı çizimdir. Orjinali şu an Venedik’te Gallerie dell’Academia’da sergilenmektedir– Sadece 6 yılda bir defa bir kaç haftalığına…